Δια Βίου Στιγμές
Δύο είναι οι βασικές αναζητήσεις µου, παρ᾽ όλες τις χίλιες διαφορές που παρουσιάζουν τα έργα µου μεταξύ τους.
Η µία αναζήτηση είναι ούτως ειπείν νεοκλασική και προσπαθεί να αφομοιώσει το αρχαίο κλασικό ιδεώδες, όπως το εξέφρασε για όλο τον κόσµο στα νεότερα χρόνια η Αναγέννηση και το Μπαρόκ.
Η άλλη µου τάση είναι να εκφράσω όλες τις αντιρρήσεις µου για το ίδιο το ιδανικό µου, βοηθούμενος από μεγάλους αντιρρησίες της εποχής µας, αλλά και από πρότυπα παλιά ελληνικά, που είναι συχνά μαρτυρίες και στηρίγματα των αντιρρήσεων.
Σύμφωνα µε αυτό το διαχωρισμό μπορούμε να ορίσουμε τις διαδοχές χρονολογικά των δύο τάσεων
Γιάννης Τσαρούχης
[ 1925 - 1934 ]
1925 – 1928 Ακουαρέλες µε συντηρητικό νατουραλισµό
1928 – 1930 Επίδραση ανατολίτικου εξπρεσιονισμού
1931 – 1934 Μαθητεία στον Κόντογλου. Εκµάθηση Βυζαντινής Τεχνικής, µελέτη της κοπτικής υφαντικής, της Βυζαντινής µουσικής καιτων χορών στην ελληνική επαρχία
«Από μικρό παιδί προσπαθώ να αποτυπώσω ότι µε συγκινεί βαθύτατα και βρίσκω ότι ο καλύτερος τρόπος γι’ αυτό είναι να συνδυάσω το σχέδιο µετο χρώμα»
«[Ο Κόντογλου] µε είχε καταστήσει αληθινό του μαθητή. Μούχε μεταδώσει ότι καλύτερο είχε: το θάρρος και την αγάπη της ελευθερίας.»
«Πολλά οφείλω στον Κωστή Παρθένη, που η αυστηρή-σαν σουηδική γυµναστική- διδασκαλία του µου επέτρεψε να πλησιάσω µε άνεση τη λεγόμενη κλασική τέχνη»
[ 1934 - 1939 ]
1934 – 1935 Μελέτη των εξτρεµιστικών τάσεων, σουρεαλιστικά ποιήµατα. Ταξίδι στο Παρίσι. Γνωριμία µε τον 19ο αιώνα της Ευρώπης, µελέτη και επίδραση.
1936 – 1939 Επιστροφή στην Ελλάδα. Επίδραση από ρεκλάμες Καραγκιόζη και Ματίς, Επιστροφή στον ανατολίτικο εξπρεσιονισμό.
«Πιστεύω πως είµαι ένας ερευνητής, που ψάχνω να βρω µέσα µου την αληθινή µου πίστη και πάνω στα έργα µου τον τρόπο που θα ήταν πιο σύµφωνος µε τον εαυτό µου... Τα καλά παραδείγματα πρέπει να ξέρουμε να τα ερμηνεύουµε σύμφωνα µε την περίπτωση µας αλλιώς καταντούν καταστρεπτικά»
«Η αγάπη κι εκτίµηση που τρέφω για τους μεγάλους 'µοντέρνους᾽ (Ματίς, Πικάσο, Μπρακ, Σαγκάλ, κ.α.) προέρχεται από ότι εξέφρασαν ένα αληθινό αίσθημα βγαλµένο από την πραγματικότητα. Όλα τα ποιητικά αισθήµατα από κει βγαίνουν»
«Η ζωγραφική είναι χρώμα. Η οργάνωση όµως του χρώματος, ουσιαστικά, είναι το σχέδιο, γιατί για µένα σχέδιο ζωγραφικό είναι η τοποθέτηση του χρώματος σε κατάλληλο µέρος και ο καθορισμός της εκτάσεως του»
[ 1939 - 1953 ]
1939 – 1940 Μελέτες στο πνεύμα του νατουραλισμού του Ί9ου αιώνος. Δύο σπουδές γυμνού ηµπελείς, αντίγραφο Μεδούσης Πειραιώς. Όλο το διάστηµα της κατοχής µελέτησα απ᾿ το φυσικό µε βάση το χρώμα.
1948 – 1953 Μερικά έργα µε αναζητήσεις ανατολίτικου εξπρεσιονισμού.
Όσα δεν λέγονται µε τα έργα
«... Ὑπήρχε η Δύση και η Ανατολή... Ένα µεγάλο µέρος της δραστηριότητος µου το κατανάλωσα για να γνωρίσω αυτούς τους δύο κόσµους, για να µην αδικήσω κανέναν και για να µην κάνω ανεπανόρθωτα λάθη. Το παιδικό µου όνειρο να γίνω ένας καλός ζωγράφος αναγκαστικά μετετράπη σ᾿ ένα ιδανικό διαφορετικό, που συνίστατο στο να µάθω που βρίσκομαι καιπου πατώ... ήθελα όσο το δυνατόν να προετοιµάσω ένα έδαφος κάπως γερό, όπου οι ενθουσιασμοί µου να µην µαραίνονται πριν βλαστήσουν. Κατ' αυτό τον τρόπο δεν «έκανα έργο», όπως άλλοι. Δοκιμές και πειράµατα µόνο.»
«Η προγραμματισμένη ελληνικότητα µάς φτωχαίνει. Και µας κάνει ακαδημαϊκούς και ξερούς. Μόνο η ελληνικότητα που υπάρχει παρά τη θέλησή µας, έχει αξία. Ἡ, καλύτερα, µια ελληνικότητα που δεν τη σκεπτόµαστε ποτέ. Είναι κάτι σαν την ομορφιά και η ελληνικότητα. Δεν προετοιμάζεται στον καθρέφτη»
[ 1954 - 1966 ]
1954 – 1958 Μελέτησα απ'το φυσικό
1959 – 1961 Διακοπή της ζωγραφικής µου δουλειάς προς χάριν του θεάτρου.
1962 – 1966 Συνέχεια των σπουδών µου απ᾿ το φυσικό. Εμφανής επίδραση Βυζαντινής τέχνης και Πομπηίας που συμπλέκονται µε τις ρεαλιστικές σπουδές από το φυσικό.
«Το δράµα µου ήταν πως, όπως κάθε σκηνογράφος, έκανα µια σκηνοθεσία αυθορµήτως που δεν ταίριαζε ποτέ µε τον σκηνοθέτη. Μόνο ο Κουν υποχωρούσε κάποτε στη σκηνοθεσία των σκηνογράφων, όταν την έβρισκε ενδιαφέρουσα, πάντα προς το συμφέρον της παράστασης»
«Αν ζωγραφίζῳ, είναι γιατί το θέαµα της ζωής καθημερινά µε συγκινεί. Για να το αποδώσω πρέπει να βρω ένα ζωγραφικό τρόπο που να συγκινεί πρώτα απ᾿ όλα εμένα τον ἴδιο... Εγώ προσωπικά αισθάνομαι την ανάγκη να ξαναγυρίσω στον ρεαλισμό, ο οποίος αν και μοιάζει µε τον παλιό, προέρχεται όµως από τον άνθρωπο που έζησε µε όλη τη δύναμη της ψυχής του το δράµα της σύγχρονης τέχνης»
[ 1967 - 1989 ]
1967 – 1980 Η εγκατάσταση µου στο Παρίσι. Οι σπουδές µου απ᾿ το φυσικό επηρεάζονται από τη Γαλλική ζωγραφικήτου 17ου και 19ου αιώνα.
«Απ το 1970 αντιδρώ µε πολλές µικρές υδατογραφίες σ' αυτή την επίδραση και ξαναγυρίζω στον ανατολίτικο και ελληνικό εξπρεσιονισμό παράλληλα µε τις σπουδές µου απ᾿ το φυσικό...»
«Μια ζωγραφική καμωμένη µε πινέλο και µε λίγα κατάλληλα χρώματα, στο τέλος απλή σαν το γράψιμο, είναι ένα υπέροχο µέσο εκφράσεως, που δεν Βλέπω το λόγο γιατί πρέπει να λείψει»
«Η ζωγραφική µου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή ή τουλάχιστον έτσι ονειρεύομαι να γίνεται και εκτιμούσα πάντοτε τους σιωπηλούς ανθρώπους. Η σιωπή γύρω από το έργο τέχνης είτε το κάνουµε εμείς είτε το κάνουν άλλοι, εἶναι η καλύτερη συνοδεία»
«Από τις αρχές του 1917 µέχρι και σήµερα, δεν είχα σκοπό να παρουσιάσω µια κολακευτική άποψη της τέχνης µου αλλά να δείξω το ψάξιμο των στοιχείων εκείνων που βοηθούσαν την έκφρασή µου κάθε φορά να απελευθερώνεται, ξαναβρίσκοντας έτσι ίσως τους νόµους τους αιώνιους, τολμώ να πω, της ζωγραφικής, ή αυτό που δίνει την εντύπωση της αιωνιότητος...
...Ζώντας σε µια εποχή σήµερα που η ελευθερία στο βάθος δεν υπάρχει, το έργο µου θα ξαφνιάσει πολλούς απ’ τους ανθρώπους αυτούς που θέλουν να φτάσουν στο αποστοµωτικά τέλειο. Ανήκω στους ερευνητάς που γυρεύουν ένα ενστικτώ- δες τέλειο και που έχουν την εικόνα του µέσα τους, αδιαφορώντας για τα λάθη µου και τις αποτυχίες µου. Το να ψάχνουμε για το καλό είναι καλύτερο από το καλό. Κι όλοι µας για µια χαμένη υπόθεση αγωνιζόµαστε αλλά που µας φαίνεται σπουδαιότατη την ώρα που τη ζούμε»